Naselja općine Bužim

[dropcap3]N[/dropcap3]aselja općine Bužim su uglavnom razbijenog tipa. S obzirom na osnovnu podjelu, najviše je seoskih naselja, čije stanovništvo se uglavnom bavi nekim od oblika poljoprivredne proizvodnje. Veća naselja su neposredno uz riječne tokove duž dolinskih padina, te uz važnije saobraćajnice. Takva naselja su nastala uz tri oveće proširene riječne zaravni, uz Bužimnicu, Čaglicu i Baštru. Manja naselja su kod izvorišta potoka, zatim na brdima, te zaravnjenim kosama blagih nagiba, i takvih je najveći broj. Posmatrano hipsometrijski, naselja u općini Bužim su smještena u pojasu od 180 do 450 metara nadmorske visine.

Mnoga bužimska naselja se spominju još u srednjem vijeku, kada je u njima živjelo katoličko stanovništvo. Međutim, većina današnjih naselja svoj postanak vežu za raseljavanje stanovništva od bužimske tvrđave. Dok je bilo manje kuća a veća ugroženost od strane Austrije, sve su kuće bile u gradu ili pod gradom, gdje je živjela većina stanovništva. Nakon Svištovskog mira 1791. godine, sa današnjeg Korduna doseljava još jedna u nizu skupina muhadžira. Paralelno sa doseljavanjem povećavao se i prirodni priraštaj stanovništva. Kako je u Bužim, u nekoliko navrata još od Bečkog rata došao veliki broj stanovnika iz Like i okolnih krajeva, u nedostatku slobodnog prostora novopridošli doseljenici se nisu mogli nastaniti unutar i oko tvrđave pa su počeli naseljavati slivno područje Bužimnice, Čaglice i Baštre, te okolna brda.

Iseljavanjem iz grada započeo je proces zasnivanja samostalnih naselja u ostalim područjima današnje općine Bužim. Povećanjem broja stanovništva stvorila se potreba za većim količinama hrane. Započelo je krčenje i obrada udaljenijih parcela, gdje su se nekad nalazili stanovi sa stokom. Raseljeno je stanovništvo još neko vrijeme bilo vezano za starogradsko naselje, prije svega zbog džamije i trgovišta, gdje su redovno odlazili petkom. Kasnije, posebno poslije dolaska Omer-paše, stanovništvo u novim naseljima gradi džamije i više se osamostaljuje. Nedugo nakon Austro-Ugarske okupacije kao samostalna naselja su izdvojena Bag, Lubarda, Konjodor, Varoška Rijeka i Mrazovac, te su katasterski izmjerena i ubilježena. Zbog velike uloge džamija u svakodnevnom životu muslimanskog stanovništva, prva naselja upravo i nastaju u blizini džamija i mekteba.

Mnoga naselja u Krajini su nastala naseljavanjem pravoslavnih kmetova uz granicu prema Habzburškoj monarhiji. To pravoslavno stanovništvo kao kmetove dovodi osmanska vlast koje joj isključivo služi za zemljoradničke poslove. Jedno od takvih je i Dobro Selo, koje se kao zasebno naselje izdvaja poslije Prvog svjetskog rata.

U vrijeme Austro-Ugarske, naselja koja gravitiraju teritoriju današnje općine Bužim bila su dio Bosansko-krupskog kotara, odnosno dio Vrnogračke, Krupske i Otočke opštine. Nakon organiziranja opštine Bužim 1928. godine, u njen sastav su ušla naselja Bag, Bužim, Lubarda, Varoška Rijeka, Mrazovac i Dobro Selo. Naselje Konjodor je sve do 1952. godine bilo dijelom Krupske opštine. Krajem tridesetih godina, nakon ukidanja Vrnogračke opštine, Bužimu su pripojena naselja Čaglica, Stabandža i Zborište, naselja koja će Bužimskoj opštini pripadati sve do kraja Drugog svjetskog rata. Ponovnom uspostavom opštine Bužim, 1952. godine u njen sastav je pored ranijih naselja ušlo i naselje Stabandža, dok su Čaglica i Zborište postali dijelom Vrnogračke opštine.

Službeni popis naseljenih mjesta u opštini Bužim 1941. godine

Popisi stanovništva provedeni u doba Austro-Ugarske i Kraljevine SHS/Jugoslavije ne daju pravi statistički uvid stanja po naseljenim mjestima bužimskog kraja. Za posljednjih šest popisa, koji su provedeni u periodu nakon Drugog svjetskog rata, postoje precizni podaci o broju stanovnika po naseljenim mjestima. Na zadnjem popisu 1991. godine, po broju stanovnika isticala se Varoška Rijeka sa 4.992 stanovnika. Najmanje stanovnika je imalo naselje Bag, svega 644 stanovnika.

Naselja i broj stanovnika na teritoriju današnje općine Bužim za posljednjih šest popisa

Službeni popis naselja u opštini Bužim 1955. godine

Nakon gubljenja statusa opštine 31. decembra 1959. godine, Bužim zadobiva status naseljenog mjesta u okviru opštine Bosanka Krupa. Naselje Stabandža pripojeno je opštini Velika Kladuša, dok su ostala naselja pripojena Bosanskoj Krupi. Početkom aprila 1960. godine u Bužimu je osnovan Mjesni ured, a bužimska naselja su ponovo bila oragnizirana u Mjesni narodni odbor Bužim.

Novom administrativno-teritorijalnom organizacijom koja je uvedena Ustavom iz 1974. godine, Bužim je postao Mjesna zajednica. Nekoliko godina kasnije dolazi do formiranja novih mjesnih zajednica. Teritorijalno naseljena mjesta se nisu poklapala sa mjesnim zajednicama. Tako je u 1991. prostor današnje općine Bužim bio podijeljen na sedam mjesnih zajednica, i to: Bužim, Varoška Rijeka, Čava, Konjodor, Lubarda, Elkasova Rijeka i Zaradostovo. Danas, općinu Bužim u administrativno-teritorijalnom pogledu čini četrnaest manjih prostornih cjelina, odnosno mjesnih zajednica, koje predstavljaju najveća naseljena mjesta.

Najveći dio današnjeg stanovništva Bužimske općine nosi prezimena koja završavaju na „ić“. Rijetke izuzetke čine prezimena Varcar i Cinac. Među najbrojnija prezimena spadaju: Dizdarevići, Šahinovići, Veladžići, Durakovići, Mulalići, Bajrektarevići, Muratovići, Skenderovići, Sijamhodžići, Burzići, Duranovići, Isakovići,…

Nazivi i brojnost najučestalijih prezimena

Tabela: Nazivi i brojnost najučestalijih prezimena na području današnje općine Bužim registrovanih u Matičnom uredu općine Bužim u proteklih nekoliko decenija (1947.-2012.)