Općina Bužim

Općina Bužim prostire se na sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, odnosno na sjeveroistočnom dijelu teritorije Unsko-sanskog kantona i jedna je od osam općina tog kantona. Graniči sa opštinama Bos. Krupa (sa istoka), Cazin (sa juga), Velika Kladuša ( sa zapada i sjevera) te sa općinom Dvor na Uni (Republika Hrvatska sa sjeveroistoka).

Područje Bužima ja brdovito. Prema istoku se pružaju Čava i Dobro Selo. Uz regionalni put Bužim-Bos. Otoka-Bos. Krupa, odnosno Bos. Otoka – Bos. Novi, Bužim je povezan sa Bihaćem, odnosno sa Banjalukom. Pravac prema jugu vodi preko Konjodora za Cazin i dalje prema Bihaću, a pravac prema Dvoru na Uni vodi preko Zaradostova i Buževaca. Pravac prema zapadu ide preko Lubarde – Pašin Broda – Todorova do Velike Kladuše (na zapad). Pravac Bužim-Varoška Rijeka- Radića Most- Vrnograč- Velika Kladuša ide dalje prema Zagrebu, odnosno Radića Most – Bos. Bojna- Glina – Zagreb.

Općna Bužim zauzima površinu od 130 km2 i u njoj živi 18.251 stanovnik. Gustina naseljenosti iznosi oko 150 stanovnika na 1 km2, što je po ovom kriteriju svrstava u sami vrh države Bosne i Hercegovine (BiH je prema popisu 1991 godine imala gustinu naseljenosti 80,5 stanovnika na 1 km2).

Današnje područje opštine čini 14 mjesnih zajednica: Bužim – administrativno, privredno, kulturno-obrazovno i urbano središte sa Mješovitom srednjom školom ”Bužim” i osmogodišnjom školom ”Bužim”, Konjodor – sa osmogodišnjom školom ” Suljo Mirvić”, Čava – sa osmogodišnjom školom ”Mirsad Salkić Džaja”, Varoška Rijeka – sa osmogodišnjom školom ”Lotos i ljiljan”, te mjesne zajednice Vrhovska, Lubarda, Elkasova Rijeka, Zaradostovo, Buževci, Mrazovac, Radoš i Brigovi sa četverorezrednim osnovnim školama, a mjesne zajednice Bag i Jusufovići su bez osnovne škole.

Naseljena mjesta nalaze se na nadmorskoj visini od 180 do 400 metara. Po nadmorskoj visini ističu se: Radoš/630 metara, Ćorkovača/603 metra, Konjodor/476 metara, Lubarda /420 metara, Čajino brdo/352 metra.

Bužim kroz historiju

Područje bužimske općine bilo je naseljeno prije dolaska Rimljana u ove krajeve. U predtursko doba stanovništvo ovog područja bavilo se zemljoradnjom, stočarstvom, vađenjem i taljenjem ruda i trgovinom. Postojanje kovnice novca u 14. stoljeću govori da je trgovina za ondašnje prilike bila razvijena. Bužim je bio središte trgovine ovog područja sve do dolaska Omer-paše Latasa.

Stari grad Bužim

bio je utvrda a oko njega su bila naselja. Stari grad leži na nadmorskoj visini 325 metara. Bio je jedan od najvećih gradova u Krajini, a cuvali su ga dizdari i stražari. Branjen je puškama i topovima. Na ovom velikom srednjovjekovnom zdanju ističu se donzon kule, puškarnice, odaje tamnice, bastioni i tabije (bedemi, utvrde) sa ostacima zidova stare džamije. Grad je renesansna građevina koja je bila vojna utvrda i plemićki dvorac.

Ispod grada nalazi se drvena džamija sa drvenim minaretom, sagrađena u 18. stoljeću, za koju se smatra najstarijom drvenom džamijom na čtavom Balkanu. Unutrašnjost džamije je tipično orijentalna: prekrivaju je stari šareni ćilimi, a tu su i stari orijentalni dokumenti i mala priručna biblioteka vjerskih i svjetovnih knjiga. U haremu ove džamije su nišani bosanskih alima (učenjaka), gazija (junaka), šehida (poginulih u boju) uz daleko poznate fenomene hadžijskog kamenja, džumanskih dova i mezarovi.

Današnji Bužim

u prvoj polovini 14. stoljeca zvao se Cave, odnosno Bužm (In Cave alias Buzim). Bužim kao utvrda i naselje pod tim imenom spominje se u pisanim materijalima 1334. godine, te je sve do danas zadrzao taj naziv.

Bužim sa okolnim mjestima nakon dolaska Omer–paše Latasa u ove krajeve nazadovao je u svakom pogledu, s obzirom da je središte trgovine kao pokretača privređivanja na ovim prostorima preseljeno u Bos. Krupu. Propala je do tada razvijena trgovina žitom a dućani su opustili. Pored Bužima u 14. stoljeću kao naseljena mjesta spominju se još i Kostajnica (danasnja Varoska Rijeka), koja je imala posadu od 500 konjanika, Mrazovac, Lubarda, Elkasova Rijeka, Cava, Stabandza i Caglica. Prema R. Lopasicu, u naselju Bužim bilo je 108 kuća 792 stanovnika, a u Mrazovcu (Cavi) 280 kuca sa 1103 stanovnika . Za ostala naselja nema podataka o broju kuca i stanovnika.

Industrijskih objekata u Bužimu nije bilo sve do druge polovine 20.stoljeća. Uz vađenje rude i sitno proizvodno i uslužno zanatstvo, stanovništvo se bavilo zemljoradnjom, stočarstvom i sitnom trgovinom, ali je mali broj stanovnika imao trgovinsku radnju ili kafanu, zanatstvo, obrada zemlje i vađenje ruda odvijali su se na primitivan način.

Područje bužimske općine bilo je naseljeno prije dolaska Rimljana u ove krajeve. U predtursko doba stanovništvo ovog područja bavilo se zemljoradnjom, stočarstvom, vađenjem i taljenjem ruda i trgovinom. Postojanje kovnice novca u 14. stoljeću govori da je trgovina za ondašnje prilike bila razvijena. Bužim je bio središte trgovine ovog područja sve do dolaska Omer-paše Latasa.